INHOUD

    NAAR INHOUDSOVERZICHT       

HET WEESGEGROET

L. Vercammen cssr

Ontstaan

Het geloofspunt “Maria, de Moeder van God” werd afgekondigd in het concilie van Efese 431. Door woord, geschrift, gezang, liturgie raakte haar glorievolle titel ingeburgerd. Op de Maria-iconen vindt men steevast de initialen M Θ, Grieks voor “Moeder Gods”. In tegenstelling met de oosterse ritus wordt Maria in de liturgie van het westen zelden of niet rechtstreeks aanroepen, omdat praktisch alle gebeden gericht zijn tot de Vader. Door Jezus loven en danken wij God om haar unieke waardigheid en voorrechten, smeken wij om haar voorspraak. Haar verering thuis, langs straat en veldweg, in talloze beelden, kerken, kapellen en pelgrimsoorden vol bloemenpracht en kaarslicht bloeit open in rijke verscheidenheid tot op de huidige dag.

< Maria-afbeelding >

Het Weesgegroet is ontstaan in etappen. Het eerste deel, de aanroeping van de Moeder Gods, is ontleend aan het Lucasevangelie. Deels aan de begroeting van de engel Gabriël aan Maria : ‘Verheug je, begenadigde, de Heer is met u’; deels aan de verwelkoming door haar nicht Elisabeth : ‘Jij bent de gezegende onder de vrouwen en gezegend is de vrucht van je schoot’. Eerst gezongen als antifoon bij Mariafeesten, kregen de teksten mettertijd een groeiende bekendheid, zonder dat van een samenhangend gebed sprake was. Vanaf de 12de eeuw wordt de mensheid van Christus van kribbe tot kruis sterk benadrukt samen met de inbreng van zijn Moeder in het heilsmysterie. Toen meteen het bidden van het angelus en de rozenkrans sterk werd aanbevolen, was de bijval van het Weesgegroet niet meer te stuiten. De toevoeging van de namen ‘Maria’ en ‘Jezus’ is geleidelijk gebeurd.

Een mooi voorbeeld van de tussentijdse stand levert het Brabants handschrift (uit 1374) van de Marialegende ‘Beatrijs’. De laatste bladzijde bevat namelijk de toenmalige versies van het Onzevader, het Weesgegroet en het credo in de volkstaal. Hebben een en drie hun normale lengte, het Weesgegroetje vertoont nog de oorspronkelijke korte vorm. Noteer dat de term ‘wuve’ voor ‘vrouw’ toen heel gewoon was zonder enige pejoratieve bijklank.

Dits den ave maria in dietsche:

“ic gruete di maria

gracien vol

onse here metti si

voer alle wuven ghebenedijt si di

die vrucht uwes lichamen

es ghebenedijt.

Amen.”

Het tweede deel van het weesgegroet, de smeekbede tot de Moeder Gods, komt later tot stand. Weliswaar legt een niet controleerbare traditie het in de mond van de Engelse generaal-overste der Karmelieten, Simon Stock. Toen die in 1265 in Bordeaux overleed, zou hij op zijn sterfbed de Franse tekst gebeden hebben zoals wij die nu kennen. Waar of niet, in ons Beatrijshandschrift van een eeuw later is daar nog geen spoor van terug te vinden. Vaste voet krijgen we in 1495, wanneer de bekende Dominicaan, Savonarola, in Firenze zijn “Espositione sopra l’Ave Maria” in druk uitgeeft. Daar verschijnt het volledige Weesgegroet, in het Italiaans uiteraard. De Nederlandse Jezuïet, Peter Kanis alias Petrus Canisius, speelt een belangrijke rol in de Contrareformatie. In 1555 publiceert hij zijn Latijnse catechismus in vraag- en antwoordvorm met de gewone gebeden, waaronder de definitieve versie van het Ave Maria. Het werk kent een overweldigend succes met meer dan duizend uitgaven in 26 talen. Elf jaar later wordt de formulering overgenomen in de Catechismus van het concilie van Trente. Het Weesgegroet is het populairste gebed van de katholieke kerk geworden.

uitstraling

Dankzij Google is het mogelijk te vergelijken hoe bepaalde termen klinken in een aantal Europese talen. Wat in Vlaanderen de vrucht van uw lichaam heet, is in Nederland de vrucht van uw schoot, in Zuid-Afrika die vrug van u skoot, in Wallonië soms votre enfant. Interessant weetje is ook dat de zondaars uitsluitend arm zijn in de Franse en Vlaamse versie.

Zuid-Nederlands : Wees gegroet Maria - de vrucht van uw lichaam, Jezus

Noord-Nederlands : Wees gegroet Maria - Jezus, de vrucht van uw schoot

Albanees : Te falemi Meri - fryti i barkut t’yt Jezus

Asturisch : Allégrate Maria - ye’l fruto del to ventre Xesús

Catalaans : Déu vos salve Maria  - el fruit del vostre ventre Jesús

Corsicaans : Ave Maria - u fruttu di u vostre senu Ghjesu

Deens : Hil dig Maria - dit livs frugt Jesus

Duits : Gegrüßt seist du Maria - die Furcht deines Leibes Jesus

Engels : Hail Mary - the fruit of thy womb Jesus

Esperanto : Saluton Maria - la frukto de via sino Jesuo

Ests : Ole tervistatud Maarja - on sinu ihu vili Jeesus

Fins : Terve Maria - kohturi hedelma Jeesus

Frans : Je vous salue Marie - Jésus le fruit de vos entrailles (soms: le fruit de ton sein)

Galicisch : Ave Maria - o froito das túas entrañas Xesús

Grieks (fonetisch) : Chaire kecharitomenè Maria - ho karpos tès koilias sou Jèsous

Hongaars : Üdvözlegy Maria - a te mehednek gyümolsce Jézus

Iers : Is é do bheatha a Mhuire - toradh bo bhrionne Iosa

Italiaans : Ave Maria - il frutto del tuo seno Gésu

Kroatisch : Zdravo Marijo - plod utrobe tvoje Isus

IJslands : Heil sért þu Maria - ávöxtur lifs þins Jesús

Latijn : Ave Maria - fructus ventris tui Jesus

Lets : Krusa Mary - ev auglis tavas dzembes Jézus

Litouws : Sveika Marija - yva tavo psciu vaisiu Jézus

Luxemburgs : Free dech Maria - Jesus d’Kand dat’s de dréis

Noors : Hill deg Maria - ditt livs frukt Jesus

Occitaans : Te saludi Maria - lo fruch de ton ventre Jèsus

Pools : Zdrowa Marja - owoc ywota twojego Jezus

Portugees : Ave Maria - o fruto de vosso ventre Jesus

Reto-Romaans : Salidada seias te Maria - igl fretg digl ties best Jesus

Roemeens : Bucur te Marie - rodul trupului tu Isus

Russisch (fonetisch) : Raduisja Mariya - plod chreva tvoero Iesus

Slovaaks : Zdravas’ Mária - je plod ivota tvojho Jeiš

Sloveens : Zdrava Marija - sad tvojega telesa Jezus

Spaans : Dios te salve Maria - el fruto de tu vientre Jesús

Tsjechisch : Zdrávas Maria - plod zivota tvého Jeiš

Zweeds : Var hälsad Maria - din livsfrukt Jesus

   NAAR INHOUDSOVERZICHT           NAAR TOP