GELOOF en LEVEN
GELOOF en LEVEN
DE TWEE WEGEN
Bezinning bij Psalm 1
BVV Vrij naar Romano Gurardini
-
-
-
In een klein boekje heeft Guardini eens een samenvatting gegeven van een deel preken die hij gehouden heeft toen hij een opdracht vervulde aan de Universiteit van München. Hij moest daar ook de godsdienstoefeningen leiden ’s zondags in de St-
1 Gelukkig de mens die weigert te doen
wat goddelozen hem raden;
Die niet de wegen der zondaars gaat,
niet zit te midden der spotters;
2 Maar die zijn geluk vindt in ’s Heren wet,
haar dag en nacht overweegt.-
3 Hij is als een boom, aan het water geplant,
die vruchten draag op zin tijd;
des zomers verdorren zijn bladeren niet,
maar al wat hij doet brengt hem voorspoed.-
4 De goddelozen vergaat het zo niet, die zijn geluk vindt in ’s Heren wet,
haar dag en nacht overweegt
de wind blaast hen weg als kof.
5 Geen goddeloze houdt stand in het oordeel,
geen zondaar waar vromen bijeen zijn.-
6 De heer immers kent de weg van de vromen,
de weg van de zondaars loopt dood.
Vertaling uit Getijdenboek 1990
Het is in feite eenzelfde keuze waarvoor o.m. Ignatius in zijn Geestelijke Oefeningen de deelnemer onmiddellijk stelt: de keuze tussen het dienen van deze of gene heer. Ieder mens heeft immers fundamentele keuzes te maken in het leven, keuzes die heel de richting van het leven uitmaken en ook bepalen. In het boek Jozua worden de Israëlieten ook zo’n alles bepalende keuze gesteld (trouwens niet de enige plaats in het Oud Testament): “Als gij de Heer niet wilt dienen, kies dan nu wie gij wel dienen wilt: de goden die uw voorouders aan de overkant van de Rivier hebben vereerd of de goden van de Amorieten in wier land gij woont. Ik en mijn familie, wij dienen de Heer.” (Jozua 24,15) Jozua heeft zijn keuze gemaakt en ook het volk zal (althans met de mond) de keuze maken: “Het volk antwoordde: `Wij denken er niet aan, Jahwe te verlaten en andere goden te dienen. (…) Ook wij willen Jahwe dienen. Hij is onze God.' ” (Jozua 24,16-
In die lijn van radicale keuzen moeten we ook deze eerste psalm zien. We willen er even dieper op ingaan.
Guardini spreekt eerst over De Weg. Dit is een oerbeeld dat inderdaad kan dienen als het beeld van heel het menselijk bestaan hier op aarde (zolang we niet op Mars zitten of op de maan). De Weg bestaat altijd uit het zetten van stappen en de ene stap volgt de andere op, uit de ene stap volgt vaak de andere; het is een aaneenschakeling van keuzes, de opbouw van een weg. Op weg gaan, op weg zijn is de groeiende beweging die de mens maakt en waardoor hijzelf groeit.
-
-
En verder: 'Het gaat met het Rijk Gods als met een man die zijn land bezaait; 27 hij slaapt en staat op, ' s nachts en overdag, en onderwijl kiemt het zaad en schiet op, maar hij weet niet hoe. 28 Uit eigen kracht brengt de aarde vruchten voort, eerst de groene halm, dan de aar, dan het volgroeide graan in de aar. 29 Zodra de vrucht het toelaat, slaat hij er de sikkel in, want het is tijd voor de oogst.' 30 En verder: 'Welke vergelijking kunnen we vinden voor het Rijk Gods en in welke gelijkenis zullen we het voorstellen? 31 Het lijkt op een mosterdzaadje. Wanneer dat gezaaid wordt in de grond, is het wel het allerkleinste zaadje op aarde; 32 maar eenmaal gezaaid, schiet het op en wordt groter dan alle tuingewassen, en het krijgt grote takken, zodat de vogels in zijn schaduw kunnen nestelen.' (Mk.4,26-
Je ziet hoe een plant tot stand komt: je hebt de graankorrel of het zaadje, dan heb je de kiem, dan vormt de plant zich verder en verder tot ze voldragen is en eventueel zaad of een vrucht voorbrengt of beide… Een hele weg.
Het gaat om een beweging, een vertrekpunt normaal gesproken, een onderweg zijn, een groei en een doel waarheen men op weg is.
-
-
NAAR TOP NAAR INHOUDSOVERZICHT
Bezinning bij Psalm 1
Vrij naar Romano Guardini
In de eerste psalm van het Psalmboek wordt de mens opgeroepen om een beslissende keuze te maken welke richting zijn leven zal aannemen.
De dwaalweg
Met “de Weg” drukt men het doen en laten, de keuzes van de mens uit. En de eerste psalm van het Bijbelse Psalmboek heeft het eerst over de verkeerde weg. Als je op pelgrimstocht gaat in het Heilig Land merk je dat je even buiten Bethlehem al in de woestijn kan terecht komen en zelfs in die toch beperkte woestijn serieus zou kunnen verdwalen. Een verkeerd pad nemen, een dwaalweg inslaan behoort ook bij de keuzemogelijkheid die men maakt in het leven.
De ‘dwaalweg’ wordt hier in de psalm met 3 woorden omschreven:
-
-
-
We laten deze oude psalmist en Guardini even opzij en we bekijken even onze eigen situatie:
doen wat goddelozen aanraden / de wegen der zondaars gaan / te midden der spotters zitten.
Langs teevee en allerlei media, op tram en bus, in weekbladen en allerlei soaps en spelprogramma’s en entertainment worden ons levenswijzen ingepompt en opgedrongen die niet overeen te brengen zijn met hetgeen we hebben kunnen onderscheiden als Gods verlangen. Wij zijn er als het ware door vergiftigd, het heeft zelfs wortel geschoten zelfs in ons eigen hart en ons denken wanneer we bv. lachen met allerlei grappen waar in feite een niet-
< Romano Guardini >
Concreter?
Doen wat goddelozen aanraden, de wegen der zondaars gaan, te midden der spotters zitten. Met zijn allen hebben wij een afschuw van kindermisbruik. Maar al er weer een feit bovenkomt (bewezen of niet bewezen) dan zijn er weer van alle kanten aanklachten tegen de katholieke kerk als zodanig. Ik voel me niet meer aangespoord om het over de grond van de zaak te hebben. Het is echter duidelijk dat dit georchestreerde reacties zijn tegen de katholieke kerk, waar dan ook anderen in meestappen. Bij dit soort zaken moeten we toch wel eens nadenken vanuit welke hoek dit weer wordt opgezet.
In allerlei Vlaamse feuilletons en films wordt ons een moraal voorgesteld, ja opgedrongen, die ingaat tegen een heel aantal christelijke morele stellingnamen en dat wordt met de grootste vanzelfsprekendheid gepropageerd. Psalm 1 wil met andere woorden het gezegde herhalen dat wie bij de honden slaapt ook hun vlooien krijgt. Doen wat goddelozen aanraden, de wegen van zondaars gaan, te midden van spotters zitten. ‘Doe niet flauw hé! Je bent toch niet meer zo onnozel, zeker! Wat een ouderwetse principes heb jij nog!’
Bij wat jongere mensen wordt er wel eens neerhalend gedaan over seuten, preutsheid enz. Maar wat propageert men dan zelf? Is dat dan zo waardevol? ‘Maar allee, iedereen doet het toch!’ Men haalt er zelfs al eens een dichter, filosoof of schrijver bij om een bepaalde levensstijl te verantwoorden…
Is dat soms de weg die we willen gaan of reeds aan het gaan zijn?
Een weg die verder loopt
Want een weg is het! Een weg die op een bepaald moment begint, en daarna zet men de volgende stap, en dan weer verder. Het is hetzelfde of dit gebeurt op het vlak van oneerlijkheid en bedrog, gebrek aan zelfbeheersing, ontrouw in het huwelijk… Het wordt een weg. Verkeerd handelen staat nooit op zichzelf, er is omzeggens altijd iets aan voorafgegaan. Wij hebben iets in ons toegelaten, in ons denken, onze verbeelding, onze verlangens, ons handelen… En het heeft ook altijd een vervolg. Guardini beweert dat zelfs aan de ergste verslaving iets is voorafgegaan, en daaraan weer iets, en aanvankelijk was er een begin. En zo werd de weg breder, gladder en meer hellend gemaakt…
Je moet weten welke bestemming je in je gps steekt om enigszins te weten waar je zal uitkomen. (Vervolgt)
NAAR TOP NAAR INHOUDSOVERZICHT
Bezinning bij Psalm 1
Vrij naar Romano Guardini
Een betere keuze
Psalm 1 spreekt dan ook over de goede weg. Daarover zegt hij iets eigenaardigs, iets dat ons niet direct duidelijk is. Wat voorafging wijst de psalmist af:
‘Gelukkig de mens
die weigert te doen wat goddelozen hem raden;
die niet de wegen der zondaars gaat,
niet zit te midden der spotters’
En dan spreekt hij in positieve zin:
Maar gelukkig ‘die zijn geluk vindt in ’s Heren wet,
haar dag en nacht overweegt’.
Dat lijkt ons van het goede wel teveel. Nochtans is er geen alternatief, er is geen andere manier van doen dan deze twee tegengestelden.
Wat betekenen trouwens die woorden?
Gelukkig die zijn vreugde vindt in de Wet van de Heer.
Op het eerste zicht lijkt dat toch niet echt zo vreugdevol, het gaat immers om een verplichting. Dat is waar. Maar anderzijds is het toch een geweldig voorrecht om de wet van de Heer te mogen kennen, ze te kunnen waarderen en ze te kunnen onderhouden.
Wat is in feite de wet van de Heer? Het is het verlangen van God met betrekking tot ons en die heeft als bedoeling: ons geluk. God wil niet anders dan ons geluk. Natuurlijk, dat geloof je of je gelooft het niet. Voor iemand die niet gelooft is dit klare onzin, dat is duidelijk. Maar voor iemand die gelooft zou dit – eens dat men dit heeft ingezien – een geweldige openbaring moeten zijn die heel ons leven, ons handelen, onze omgang met medemensen in een heel ander daglicht stelt en een geweldige uitnodiging om ons leven zo zinvol mogelijk te maken, wat dan tevens wil zeggen: het in overeenstemming brengen met dat heilzame verlangen van God.
Gods weg dag en nacht overwegen
Gelukkig ‘die zijn geluk vindt in ’s Heren wet, haar dag en nacht overweegt’. We moeten ons dan wel beginnen afvragen hoe dit in ons leven gestalte kan krijgen. Onze vreugde vinden in de wet van de Heer, in wat de Heer verlangt, dat is één zaak, maar iets anders is: die wet dag en nacht overwegen. We kunnen dat wat geforceerd vinden, maar het betekent dat we op elk moment toch begaan zijn met ons leven af te stellen op het echte geluk, op dat verlangen van God; ook ons denken en onze omgang met mensen, met dieren en dingen.
Nu moeten we ons toch eens ernstig afvragen hoeveel tijd wij besteden aan het leren kennen of aan ons verdiepen in het Woord van God en de christelijke leer? Ik weet niet hoeveel tijd u besteed aan uw krant, aan de teevee, aan allerlei lectuur… Wel, wat investeren we in de echte waarheid, de waarheid die God “ons openbaarde en door de Kerk ons voorhoudt te geloven”…
Een zekere inspanning
Het is voor ons misschien een inspanning om iets te lezen rond het geloof, of een heiligenleven, of iets op Internet op te zoeken rond abdijen, kloosters, punten van de christelijke leer … Als ons dat moeilijk valt is het ofwel omdat we vermoeid zijn en op dat moment niet echt in vorm zijn om iets te studeren, het kan ook zijn dat ik het te druk heb op dat ogenblik, maar het kan ook zijn omdat ik reeds al te werelds ben ingesteld, teveel in de kring heb gezeten van oppervlakkige waarheden, oppervlakkige gesprekken, omdat mijn geest niet meer zo gespannen staat naar God en godsdienst en kerk…
Zou het kunnen dat ik een stuk bekering nodig heb? Ommekeer? Mijn leven en mijn dagen wat anders moet organiseren? Ik kan natuurlijk niet voor ieder van jullie spreken. Ieder moet dat voor zichzelf uitmaken, maar dan wel zich eerst stellen tegenover God en dan ernstig vragen of hij of zij voldoende aandacht, voldoende ruimte en tijd maakt voor het Woord van de Heer en de waarheid die van God komt.
Heb de waarheid en het leven lief
Guardini zegt samenvattend wat de psalmist bedoelt: “de juiste weg bestaat hierin, niet iedere dwaasheid te lezen en de heilige waarheid te laten rusten, maar haar met geest en hart na te speuren en er ook werkelijk iets voor over te hebben om haar te kennen.” Dat “kennen” mag zelfs in de Bijbelse of Johaneïsche betekenis opgevat worden als “houden van”. Men gaat inzien dat Gods verlangen het inderdaad goed met ons meent, ook voor ons leven het beste is. In die zin gaan we houden van die goede weg, waarvan we weten dat hij tenslotte voert naar de echte bronnen van het leven of naar het leven dat openbloeit op het ware geluk.
Geloof of ongeloof?
Nu zouden we ons vergissen als we menen dat die goede of die slechte weg samenvalt met gelovig of ongelovig zijn. Dat is iets waar de Heer zal over oordelen, maar zelf kunnen we toch ook onszelf al eens ondervragen.
NAAR TOP NAAR INHOUDSOVERZICHT