INHOUD

PAUS FRANCISCUS OVER DE VASTENTIJD

Samenvatting in La Brùjula (Febr. 2024)

www.omnesmag.com

Paus Franciscus publiceerde begin februari zijn  boodschap voor de vastentijd van 2024, die dit jaar begint op 14 februari, Aswoensdag. Palmzondag wordt gevierd op 24 maart en Witte Donderdag en Goede Vrijdag zijn respectievelijk op 28 en 29 maart.

Van slavernij naar vrijheid

De paus opent zijn vastenboodschap van dit jaar door uit te leggen dat hij vanaf het moment dat God zich aan het volk Israël openbaart, de vrijheid aankondigt: "'Ik ben de Heer, uw God, die u uit Egypte, uit een plaats van slavernij, heeft geleid' (Ex 20,2). Zo begint de decaloog die Mozes op de berg Sinaï kreeg. Het volk weet heel goed over welke exodus God het heeft: de ervaring van slavernij staat nog steeds in zijn vlees gegrift."

In dit verband wijst Franciscus erop dat het volk Israël de geboden ontving als een weg naar vrijheid, niet alleen als een reeks normen die gevolgd moesten worden: "(Het volk van Israël) ontvangt de tien woorden van het verbond in de woestijn als een weg naar vrijheid. We noemen ze 'geboden', waarmee we de kracht onderstrepen van de liefde waarmee God zijn volk opvoedt."

De Heilige Vader wijst er verder op dat deze weg naar vrijheid een proces is dat geleidelijk aan rijpt, het kan niet van de ene op de andere dag worden bereikt, en we zijn allemaal op deze weg: "Net zoals Israël in de woestijn Egypte nog steeds in zich draagt, mist het vaak het verleden en mort  tegen de hemel en tegen Mozes, zelfs vandaag de dag draagt het volk van God onderdrukkende banden in zich die het moet besluiten op te geven.

De paus wijst op enkele tekenen om deze "banden" te ontdekken: "We worden ons hiervan bewust wanneer we geen hoop hebben en door het leven dwalen als in een verlaten woestenij, zonder een beloofd land waarheen we samen kunnen gaan."

De woestijn, de belofte van iets nieuws

Deze woestijn, deze ogenschijnlijk negatieve toestand, kan echter worden omgevormd tot iets mooiers dan voorheen, zoals een land dat zich voorbereidt op een boomgaard om erin te bloeien: "De Veertigdagentijd is de tijd van genade waarin de woestijn opnieuw - zoals de profeet Hosea aankondigt - de plaats van de eerste liefde is (Hs 2,1. 16-17)". Vanuit dit perspectief wijst de paus erop dat de woestijn een fase is van goddelijke pedagogie met de mens: "God voedt zijn volk op om hun slavernij op te geven en de overgang van dood naar leven te ervaren."

Maar dit concept zou "een abstract pad" kunnen blijven, waarschuwt Franciscus. "Om onze vastentijd ook concreet te maken, is de eerste stap om de realiteit te willen zien. Toen de Heer Mozes naar het brandende braambos trok en tot hem sprak, openbaarde hij zich onmiddellijk als een God die ziet en vooral hoort: 'Ik heb de onderdrukking van mijn volk in Egypte gezien en ik heb hun klachten tegen de onderdrukkers gehoord; Ik ken hun lijden. Ik ben neergedaald om hen te bevrijden van de Egyptenaren, om hen uit dit land te leiden, om hen te brengen naar een vruchtbaar en ruim land, een land dat overvloeit van melk en honing" (Ex 3,7-8)."

"Waar is je broer?"

De paus nodigt ons uit ons af te vragen of deze kreet ons ook bereikt: "Ook vandaag bereikt de roep van zoveel onderdrukte broeders en zusters de hemel. Laten we ons afvragen: bereikt het ook ons? Schudt het ons wakker? Zijn we ontroerd? Veel factoren distantiëren ons van elkaar en ontkennen de broederschap die ons vanaf het begin heeft verenigd."

Andere nuttige vragen voor het gewetensonderzoek waar Franciscus op wijst zijn: "Waar ben je?" (Gen 3,9) en "Waar is uw broer?" (Gen. 4,9).

De Heilige Vader nodigt ons uit om erover na te denken en waarschuwt voor een mogelijk verlangen naar de "heerschappij van de farao", dat wil zeggen naar slavernij, ondanks het feit dat het "een heerschappij is die ons uitput en ongevoelig maakt". En het is dat, "hoewel met de doop onze bevrijding al is begonnen, er in ons een onverklaarbaar verlangen naar slavernij blijft. Het is als een aantrekkingskracht op de veiligheid van wat al is gezien, ten koste van de vrijheid."

Geconfronteerd met dit feit, stelt de paus deze vragen ter overdenking: "Verlang ik naar een nieuwe wereld? Ben ik bereid mijn verloving met de oude mens te verbreken?" Want volgens de Heilige Vader is een van de belangrijkste kwaden van onze tijd het gebrek aan hoop: "Het getuigenis van vele broeder-bisschoppen en van een groot aantal van hen die zich inzetten voor vrede en gerechtigheid overtuigt mij er steeds meer van dat wat aan de kaak moet worden gesteld, een gebrek aan hoop is. Het is een belemmering om te dromen, een stille kreet die de hemel bereikt en het hart van God raakt. Het lijkt op dat verlangen naar slavernij dat Israël in de woestijn verlamt en verhindert dat het oprukt."

De geestelijke strijd

De vastentijd kan echter het ideale moment zijn om te besluiten "niet terug te vallen in slavernij": "God wordt ons niet moe. Laten we de Veertigdagentijd verwelkomen als de sterke tijd waarin zijn Woord opnieuw tot ons wordt gericht. [...] Het is een tijd van bekering, een tijd van vrijheid. Jezus zelf, zoals we elk jaar op de eerste zondag van de vastentijd gedenken, werd door de Geest naar de woestijn geleid om in zijn vrijheid beproefd te worden. Veertig dagen lang zal Hij voor ons en bij ons zijn: Hij is de vleesgeworden Zoon. In tegenstelling tot Farao wil God geen onderdanen, maar zonen en dochters. De woestijn is de ruimte waarin onze vrijheid kan uitgroeien tot een persoonlijke beslissing om niet terug te vallen in slavernij. In de vastentijd vinden we nieuwe beoordelingscriteria en een gemeenschap waarmee we een reis kunnen beginnen die we nog nooit eerder hebben afgelegd.

Deze terugkeer naar de vrijheid brengt ook een strijdbare houding met zich mee, want het christelijk leven is in de eerste plaats een geestelijke strijd: "Dit impliceert een strijd, die het boek Exodus en de bekoringen van Jezus in de woestijn ons duidelijk vertellen. De stem van God, die zegt: 'Gij zijt mijn geliefde Zoon' (Mc 1,11) en 'Gij zult geen andere goden voor mijn aangezicht hebben' (Ex 20,3), worden in feite tegengewerkt door de leugens van de vijand.

In deze zin waarschuwt de paus ook voor het gevaar van "afgoden": "Zich almachtig voelen, door iedereen erkend, misbruik maken van anderen: ieder mens voelt in zichzelf de verleiding van deze leugen." We kunnen ook slaven zijn van rijkdom, of zelfs van onze eigen projecten: "We kunnen gehecht raken aan geld, aan bepaalde projecten, ideeën, doelen, aan onze positie, aan een traditie en zelfs aan sommige mensen." "Deze dingen zullen, in plaats van ons voort te stuwen, ons verlammen", waarschuwt Franciscus.

Handelen is ook stoppen

In deze snelle en ongebreidelde samenleving nodigt de Heilige Vader ons ook uit om het ritme te veranderen tijdens deze veertig dagen: "Het is tijd om te handelen, en in de Veertigdagentijd is handelen ook stoppen. Om te pauzeren in gebed, om het Woord van God te onthalen, en om te pauzeren, zoals de Samaritaan, voor de gewonde broeder en zus. Liefde voor God en de naaste is één liefde. Geen andere goden hebben is stilstaan bij de tegenwoordigheid van God in het vlees van de naaste."

Om deze reden wijst de paus erop dat gebed, het geven van aalmoezen en het vasten, die voor deze dagen worden voorgesteld, "geen drie onafhankelijke oefeningen zijn, maar een enkele beweging van openheid, van ontlediging: weg met de afgoden die ons overweldigen, weg met de gehechtheden die ons gevangen houden. Dan zal het geatrofieerde en geïsoleerde hart weer ontwaken."

Bovendien laat de Veertigdagentijd ons "de contemplatieve dimensie van het leven" herontdekken, die "nieuwe energieën zal mobiliseren" en ons naar anderen zal leiden: "In de aanwezigheid van God worden we zusters en broeders [...]; In plaats van bedreigingen en vijanden vinden we metgezellen en medereizigers. Dit is Gods droom, het beloofde land waar we naartoe marcheren als we uit de slavernij komen."

De paus citeerde een toespraak van hem op de Wereldjongerendagen in Lissabon en wees erop dat het waar is dat we in een tijd leven met veel uitdagingen, maar hij moedigt ons aan om te denken "dat we niet in doodsstrijd zijn, maar in het kraambed; niet aan het einde, maar aan het begin van een geweldige show."

"Geloof en naastenliefde leiden deze kleine hoop bij de hand", besluit de paus, "ze leren haar te lopen en tegelijkertijd is het zij die hen voortsleept."