INHOUD

Het synodale rapport pleit voor een Kerk die openstaat voor iedereen en dicht bij een gewonde wereld

Het samenvattend verslag (syntheserapport) van de 16e Algemene Vergadering van de Synode over Synodaliteit werd op zaterdag 28 oktober 2023 gepubliceerd. Met het oog op de tweede sessie in 2024 worden reflecties en voorstellen aangeboden over onderwerpen als de rol van vrouwen en leken, het ambt van bisschoppen, het priesterschap en diaconaat, het belang van armen en migranten, digitale missie, oecumene en misbruik.

Salvatore Cernuzio - Vaticaanstad

Vrouwen en leken, het diaconaat, het ambt en het leergezag, vrede en klimaat, armen en migranten, oecumene en identiteit, nieuwe talen en vernieuwde structuren, oude en nieuwe missies (ook digitaal), luisteren naar iedereen en verdieping, zelfs over de meest "controversiële" kwesties: het syntheserapport goedgekeurd en gepubliceerd op zaterdag 28 oktober door de 16e Algemene Vergadering van de Synode over Synodaliteit een blik werpt op deover de wereld, de Kerk en hun eisen. Na vier weken werk, die op 4 oktober in de Paulus VI-zaal begonnen, eindigt de kerkelijke bijeenkomst eind oktober zijn eerste zitting in het Vaticaan.

Dit document van ongeveer veertig pagina's is het resultaat van het werk van de vergadering dat "plaatsvond in een tijd waarin oude en nieuwe oorlogen woeden in de wereld, met het absurde drama van talloze slachtoffers".

«De kreet van de armen, van degenen die gedwongen worden te emigreren, van degenen die lijden onder geweld of de verwoestende gevolgen van klimaatverandering heeft onder ons weerklonken, niet alleen via de media, maar ook via de stemmen van vele individuen, persoonlijk betrokken bij hun families en volkeren bij deze tragische gebeurtenissen", luidt het document (voorwoord).

Op deze en vele andere uitdagingen heeft de universele Kerk in deze maand oktober in kleine kringen en in toespraken geprobeerd een antwoord te geven. Dit alles is samengebracht in het syntheserapport, verdeeld in drie delen, waarin de koers wordt uitgestippeld voor het werk dat tijdens de tweede sessie in 2024 moet worden gedaan.

Luisteren naar iedereen, te beginnen met slachtoffers van misbruik

Synode: "De Kerk is mooi als ze ruimte maakt voor iedereen"

Net als in de ‘Brief aan het volk van God’ (zie http://www.geloofenleven.be/page1571.html#top) bevestigt de Synodale Vergadering opnieuw "openheid om te luisteren naar en te begeleiden naar allen, ook degenen die in de Kerk zijn misbruikt en gekwetst" (1e). Op de weg die voor ons ligt "naar verzoening en gerechtigheid", vraagt ze "om de structurele omstandigheden die dergelijke misbruiken mogelijk hebben gemaakt onder ogen te zien en concrete stappen van boetedoening te nemen".

Het gezicht van een synodale Kerk

Synodaliteit is een eerste stap. Een term die, zoals de synode zelf toegeeft, "onbekend is bij veel leden van het volk van God" en "verwarring en bezorgdheid veroorzaakt bij sommigen" (1f), bij degenen die vrezen voor een breuk met de traditie, een verzwakking van het hiërarchische karakter van de Kerk (1g), een verlies van macht of, integendeel, onbeweeglijkheid en gebrek aan moed voor verandering.

«Integendeel, synodaliteit" en "synodaliteit" zijn termen die "duiden op een manier van Kerk zijn die gemeenschap, zending en participatie articuleert". En daarom een manier om de Kerk te beleven, om verschillen te waarderen en de actieve betrokkenheid van allen te ontwikkelen. Uitgaande van priesters en bisschoppen, "kan een synodale Kerk niet zonder hun stemmen" (1n), luidt het: "Het is noodzakelijk om de redenen te begrijpen voor het verzet van sommigen van hen tegen synodaliteit."

De missie

Synodaliteit gaat dus hand in hand met missie, vandaar de noodzaak voor "christelijke gemeenschappen om broederschap te delen met mannen en vrouwen van andere religies, overtuigingen en culturen, waarbij enerzijds het risico van zelfreferentie en zelfbehoud wordt vermeden, en anderzijds dat van verlies van identiteit" (2 e). In deze nieuwe "pastorale stijl" lijkt het voor velen belangrijk om "liturgische taal toegankelijker te maken voor de gelovigen en meer belichaamd in de diversiteit van culturen" (3l).

De armen in het centrum

Het rapport besteedt veel aandacht aan de armen, die de Kerk vragen om "liefde" in de zin van "respect, aanvaarding en dankbaarheid" (4a).

«Voor de Kerk is de voorkeursoptie voor de armen en de gemarginaliseerden een theologische categorie in plaats van een culturele, sociologische, politieke of filosofische categorie" (4b), herinnert het document, dat ook als arme migranten, inheemse volkeren, slachtoffers van geweld, misbruik (vooral vrouwen), racisme en mensenhandel, afhankelijke personen, enz. identificeert. minderheden, in de steek gelaten ouderen, uitgebuite werknemers (4c).

"De meest kwetsbaren van de kwetsbaren, voor wie constante belangenbehartiging nodig is, zijn de kinderen in de baarmoeder van hun moeder", luidt de tekst die is goedgekeurd door de Vergadering, die zegt "zich bewust te zijn van de roep van de nieuwe armen" die wordt gegenereerd door oorlogen en terrorisme, evenals door "corrupte politieke en economische systemen".

Betrokkenheid van gelovigen bij de politiek en voor het algemeen welzijn

Op dit gebied wordt de Kerk uitgenodigd om zich zowel in te zetten voor de "publieke veroordeling van onrechtvaardigheden" die door individuen, regeringen en bedrijven worden begaan, als om actief deel te nemen aan politiek, verenigingen, vakbonden en volksbewegingen (4g). Zonder de gezamenlijke actie van de Kerk op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg en sociale bijstand te verwaarlozen, "zonder enige discriminatie of uitsluiting van wie dan ook" (4k).

Migraties

De focus ligt op migranten en vluchtelingen, "van wie velen de wonden dragen van ontworteling, oorlog en geweld". Ze "worden een bron van vernieuwing en verrijking voor de gemeenschappen die hen ontvangen en een kans om een directe band te leggen met geografisch ver weg gelegen kerken" (5d). In het licht van de steeds vijandiger houding tegenover hen, nodigt de synode uit "om een open onthaal te beoefenen, hen te begeleiden bij de opbouw van een nieuw levensproject en om een echte interculturele gemeenschap tussen volkeren op te bouwen".

In die zin zijn "respect voor liturgische tradities en religieuze praktijken", evenals taal, fundamenteel. Bijvoorbeeld, een woord als 'missie', in die contexten waar 'de verkondiging van het evangelie in verband is gebracht met kolonisatie en zelfs genocide', is beladen met een 'pijnlijke historische erfenis' en belemmert de gemeenschap (5e). "Evangeliseren in deze contexten vereist het erkennen van de gemaakte fouten en het leren van een nieuwe gevoeligheid voor deze kwesties", stelt het document.

Bestrijding van racisme en vreemdelingenhaat

Een brief aan het volk van God om de synodale weg voort te zetten

De Kerk moet evenveel inzet en aandacht tonen "bij het opvoeden van mensen tot een cultuur van dialoog en ontmoeting, bij het bestrijden van racisme en vreemdelingenhaat, in het bijzonder in pastorale vormingsprogramma's" (5 p). Er is ook een dringende noodzaak om "de systemen te identificeren en te bestrijden die raciale onrechtvaardigheid in de Kerk creëren of in stand houden" (5q).

Oosterse Kerken

Nog steeds op het thema van migratie, richt de Synodale Vergadering zich op Oost-Europa en de recente conflicten die hebben geleid tot de toestroom van veel gelovigen uit het katholieke Oosten naar de gebieden met een Latijnse meerderheid. "Het is noodzakelijk", vragen de synodevaders en -moeders, "dat de plaatselijke Kerken van de Latijnse ritus, in naam van de synodaliteit, de geëmigreerde oosterse gelovigen helpen hun identiteit te bewaren" zonder een "proces van assimilatie" te ondergaan (6c).

Op weg naar de eenheid van de christenen

Met betrekking tot de oecumene spreekt het rapport van een "geestelijke vernieuwing" die "processen van berouw" en "genezing van de herinnering" vereist (7c); hij citeert dan de uitdrukking van de paus van een "oecumene van bloed", dat wil zeggen "christenen van verschillende overtuigingen die samen hun leven geven voor het geloof in Christus" (7d) en hij blaast het voorstel voor een oecumenisch martelaarschap nieuw leven in (7o). Het rapport bevestigt ook opnieuw dat "samenwerking tussen alle christenen" een middel is "om de cultuur van haat, verdeeldheid en oorlog te genezen die groepen, volkeren en naties tegen elkaar opzet". Hij vergeet niet de kwestie van de zogenaamde gemengde huwelijken, die realiteiten zijn waarin "we elkaar kunnen evangeliseren" (7f).

Leken en gezinnen (deel 2)

"Leken, godgewijde personen en gewijde bedienaren hebben dezelfde waardigheid" (8b): dit standpunt wordt krachtig herhaald in het syntheserapport, dat eraan herinnert dat de lekengelovigen "in toenemende mate aanwezig en actief zijn, ook in dienst van de christelijke gemeenschappen" (8e). Geloofsonderwijzers, theologen, vormers, geestelijke animatoren en catechisten, actief in de bescherming en het bestuur: hun bijdrage is "onmisbaar voor de zending van de Kerk" (8e eeuw). De verschillende charisma's moeten daarom "belicht, erkend en volledig gewaardeerd worden" (8 e.v.), en niet worden afgeschreven door alleen het gebrek aan priesters te compenseren, of erger nog, genegeerd, onderbenut en "klerikaal" (8 e.v.).

Vrouwen

Van de Kerk wordt een sterke inzet gevraagd om vrouwen te begeleiden en te begrijpen in alle aspecten van hun leven, met inbegrip van pastoraal en sacramenteel. Vrouwen, zo stelt het document, "eisen gerechtigheid in een samenleving die wordt gekenmerkt door seksueel geweld en economische ongelijkheid, en door de neiging om hen als objecten te behandelen" (9c). "Ondersteuning en echte vooruitgang van vrouwen gaan hand in hand."

Klerikalisme en machismo

Veel van de vrouwen die op de synode aanwezig waren, "spraken hun diepe dankbaarheid uit voor het werk van priesters en bisschoppen, maar spraken ook over een Kerk die verwondt" (9f). "Klerikalisme, machismo en het ongepaste gebruik van gezag blijven het gezicht van de Kerk markeren en de gemeenschap schaden." Er is een "diepgaande geestelijke bekering en structurele veranderingen" nodig, evenals een "dialoog tussen mannen en vrouwen zonder ondergeschiktheid, uitsluiting of concurrentie" (9 uur 's ochtends).

Het diaconaat voor vrouwen

De meningen lopen uiteen over de toegang van vrouwen tot het diaconaat (9j): voor sommigen is het een "onaanvaardbare" stap, "in strijd met de traditie"; voor anderen zou het een praktijk van de vroege Kerk herstellen; weer anderen zien het als "een passend en noodzakelijk antwoord op de tekenen van de tijd" voor "hernieuwde vitaliteit en energie in de Kerk". Tenslotte zijn er mensen die "de vrees uiten dat dit verzoek de uitdrukking is van een gevaarlijke antropologische verwarring, die aanvaardt dat de Kerk zich aansluit bij de geest van de tijd". De Vaders en Moeders van de Synode vragen om de voortzetting van "theologisch en pastoraal onderzoek naar de toegang van vrouwen tot het diaconaat", gebruikmakend van de resultaten van de speciaal door de paus ingestelde commissies en het reeds uitgevoerde theologische, historische en exegetische onderzoek: "Indien mogelijk moeten de resultaten worden gepresenteerd op de volgende zitting van de Vergadering" (9 n).

Discriminatie en misbruik

Tegelijkertijd wordt de urgentie om "ervoor te zorgen dat vrouwen deelnemen aan besluitvormingsprocessen en verantwoordelijke rollen op zich nemen in pastorale zorg en ambt" opnieuw bevestigd, waarbij het canonieke recht dienovereenkomstig wordt aangepast (9 m). Gevallen van discriminatie op de werkplek en ongelijke beloning moeten ook worden aangepakt, ook in de Kerk waar "godgewijde vrouwen vaak worden gezien als goedkope arbeidskrachten" (9o). Aan de andere kant moet de toegang van vrouwen tot theologische onderwijs- en vormingsprogramma's worden uitgebreid (9 p), waarbij ook het gebruik van inclusieve taal in liturgische teksten en kerkelijke documenten moet worden aangemoedigd (9 q).

Godgewijd leven

Gezien de rijkdom en verscheidenheid van de verschillende vormen van godgewijd leven, waarschuwt het document voor "het voortbestaan van een autoritaire stijl, die geen ruimte laat voor broederlijke dialoog". Hier doen zich gevallen voor van allerlei vormen van misbruik tegen godgewijde personen en leden van lekenverenigingen, vooral vrouwen. Het probleem "vereist doortastende en passende interventies" (10 d).

Diakens en vorming

Dankbaarheid wordt dan betuigd aan de diakens "die geroepen zijn om hun dienst aan het volk van God te beleven in een houding van nabijheid, aanvaarding en luisteren naar allen" (11b). Het gevaar is altijd klerikalisme, een "vervorming van het priesterschap" die moet worden bestreden "vanaf de eerste stadia van vorming" door "levend contact" met mensen en mensen in nood (11c). In die zin wordt ook gevraagd dat seminaries of andere opleidingen voor kandidaten voor het ambt worden gekoppeld aan het dagelijks leven van de gemeenschappen (11 e), om "de risico's van formalisme en ideologie te vermijden die leiden tot autoritaire houdingen en een echte groei van roeping verhinderen".

Celibaat

Synode over de jeugd: de synthese van het slotdocument

Het thema celibaat werd tijdens de vergadering op verschillende manieren aan de orde gesteld en geëvalueerd. 'Allen waarderen zijn profetische waarde en het getuigenis van zijn conformatie aan Christus; sommigen vragen zich af of de theologische geschiktheid ervan met het priesterambt noodzakelijkerwijs moet worden vertaald in een disciplinaire verplichting in de Latijnse Kerk, vooral waar kerkelijke en culturele contexten het moeilijker maken. Dit is geen nieuw onderwerp en het moet verder worden onderzocht."

De bisschoppen

Over de figuur en de rol van de bisschop wordt uitgebreid nagedacht. Hij is geroepen om "een voorbeeld van synodaliteit" (12 c) te zijn door "medeverantwoordelijkheid" uit te oefenen, opgevat als de betrokkenheid van de andere actoren van het bisdom en de geestelijkheid, om de "overbelasting van administratieve en juridische verplichtingen" te verlichten die zijn missie vaak belemmeren (12 e). Bovendien vindt de bisschop "niet altijd menselijke en geestelijke steun" en "is het niet ongewoon dat hij de pijnlijke ervaring van een zekere eenzaamheid heeft" (12 e).

Misbruik

Met betrekking tot de kwestie van het misbruik, dat "veel bisschoppen in de moeilijkheid plaatst om de rol van vader en die van rechter met elkaar te verzoenen" (12 i), wordt voorgesteld om "de wenselijkheid te evalueren om de rechterlijke taak toe te vertrouwen aan een ander lichaam, canoniek te specificeren" (12 i).

Training (deel 3)

Er is dan een "synodale benadering" nodig met betrekking tot de vorming, waarbij in primis wordt aanbevolen "het thema van de affectieve en seksuele opvoeding te verdiepen, de jongeren te begeleiden op hun weg van groei en de affectieve rijping te ondersteunen van degenen die geroepen zijn tot het celibaat en de gewijde kuisheid" (14g). De tekst roept op tot een diepere dialoog met de menswetenschappen (14.15 uur) om "controversiële kwesties te ontwikkelen, zelfs binnen de Kerk" (<> ter).

In beeld, conclusie van de Synode over Synodaliteit

Het gaat om kwesties "met betrekking tot genderidentiteit en seksuele geaardheid, levenseinde, moeilijke huwelijkssituaties en ethische kwesties met betrekking tot kunstmatige intelligentie". Voor de Kerk stellen deze vragen "nieuwe problemen" (15 g). "Het is belangrijk om de tijd te nemen die nodig is voor deze reflectie en er de beste energie in te steken, zonder toe te geven aan simplistische oordelen die individuen en het Lichaam van de Kerk schaden", eraan herinnerend dat "veel aanwijzingen al door het leergezag worden gegeven en wachten om te worden vertaald in passende pastorale initiatieven."

Luisteren

In dezelfde geest herhaalt het document de uitnodiging om "authentiek" te luisteren naar "mensen die zich gemarginaliseerd of uitgesloten voelen van de Kerk vanwege hun burgerlijke staat, identiteit en seksualiteit" en die "vragen om gehoord en begeleid te worden, en om hun waardigheid te laten verdedigen". Hun verlangen is om "naar huis terug te keren" naar de Kerk en "gehoord en gerespecteerd te worden, zonder angst om zich veroordeeld te voelen", zegt de Vergadering, die opnieuw bevestigt dat "christenen de waardigheid van elke persoon niet kunnen minachten" (16.<> uur).

Polygamie

In het licht van de ervaringen die door sommige leden van de Synode van Afrika aan de Vergadering zijn gemeld, wordt SECAM (Symposium van de Bisschoppenconferenties van Afrika en Madagaskar) aangemoedigd om "theologische en pastorale onderscheiding" te bevorderen over het thema polygamie en "de begeleiding van personen in polygame verbintenissen die het geloof naderen" (16q).

Digitale geletterdheid

Ten slotte wordt in het syntheseverslag ingegaan op de digitale omgeving. Het moedigt mensen aan om "zich aan te sluiten bij de huidige cultuur in alle ruimtes waar mensen betekenis en liefde zoeken, met inbegrip van hun mobiele telefoons en tablets" (17c), rekening houdend met het feit dat het internet "ook schade en letsel kan veroorzaken, bijvoorbeeld door pesten, verkeerde informatie, seksuele uitbuiting en verslaving". Er is daarom een dringende behoefte om "na te denken over hoe de christelijke gemeenschap gezinnen kan helpen ervoor te zorgen dat de online ruimte niet alleen veilig is, maar ook geestelijk levengevend" (17f)

De synode, "een nieuwe manier van Kerk zijn"