INHOUD

INTEGRALE ECOLOGIE

Nieuwe apostolishe exhortatie ‘Laudate Deum’. Een "profetische" tekst om klimaatverandering tegen te gaan

Hoewel de kwestie van klimaatverandering ver verwijderd lijkt van het geloof, herinnert paus Franciscus eraan dat het de kern ervan is, voor zover het ons aanmoedigt om voor onze broeders en zusters te zorgen, maar ook om de schepping te beschermen, volgens het oorspronkelijke mandaat van Genesis.

DE AUTEUR Emilio Chuvieco

Hoogleraar geografie aan de Universiteit van Alcalá.

Gepubliceerd in ‘La Brùjula’ (Het Kompas) 5 Oktober, 2023

AANVERWANT

Laudate Deum. Het goed gebruik van de natuur tegen milieu- en menselijke aantastingLaudate Deum. De paus waarschuwt voor het gevaar van de mens "die pretendeert de plaats van God in te nemen"

In de spreektaal impliceert profeet zijn in zekere zin het voorspellen van de toekomst, maar dat was niet de belangrijkste missie van de profeten die we in het Oude Testament vinden. Ze probeerden het volk van Israël te herinneren aan Jahweh's geboden, die ze hadden opgegeven in de fata morgana's van een comfortabeler leven. Daarom voelden profeten zich bijna altijd ongemakkelijk, omdat mensen zo vaak liever onze drift in scepsis of traagheid verbergen.  

In die zin is Laudate Deum een profetische tekst. Niet omdat paus Franciscus beter dan klimaatvormers voorspelt wat er te verwachten is als we apathisch blijven voor klimaatverandering, maar omdat hij ons herinnert aan een waarheid die we niet onder ogen willen zien: het is beter om ons hoofd in de grond te steken, de verantwoordelijkheid af te schuiven op degenen die na ons komen en te blijven leven alsof er niets is gebeurd.

Deze nieuwe apostolische exhortatie van paus Franciscus herinnert aan de inhoud van de boodschap die hij ons 8 jaar geleden stuurde met de encycliek Laudato si. (zie o.m. natuurbehoud T Laudato si M Audionautix, Adagio in C - YouTube ) Het richt zich nu meer op het klimaatprobleem, in de hoop dat het zal dienen als een aansporing voor de volgende bijeenkomst van het klimaatverdrag van de Verenigde Naties (UNFCC), die in november volgend jaar in Dubai wordt gehouden, om de maatregelen te nemen die nodig zijn vanwege de ernst van het probleem.

De armen, degenen die het meest getroffen worden door klimaatverandering

"Het maakt niet uit hoeveel ze proberen te ontkennen, verbergen, verbergen of relativeren, de tekenen van klimaatverandering zijn er, steeds duidelijker", zei de paus. Het heeft geen zin om het bewijs te blijven ontkennen dat klimaatverandering achter veel van de anomalieën zit die we de afgelopen tien jaar hebben waargenomen. Er is geen wetenschappelijke twijfel over de stijging van de wereldwijde temperaturen, noch over de effecten die het heeft op het aardse systeem; noch over de toename van de uitstoot van broeikasgassen (BKG), noch over de leidende rol die deze emissies spelen in deze opwarming.

Paus Franciscus geeft een wetenschappelijke samenvatting van de kwestie, in redelijke, zij het verrassende, termen in een Vaticaans document, dat zelden is ondersteund door wetenschappelijke citaten. Het is goed dat hij dat doet, want klimaatverandering is een wetenschappelijk probleem.

Het is belachelijk om te blijven volhouden dat het het resultaat is van een bepaalde lobby of een bepaalde ideologische positie (er is geen Meteorologisch Agentschap of Academie van Wetenschappen die de wetenschappelijke basis van klimaatverandering ontkent).

Ongeacht wie het promoot of wie er baat bij heeft, het is een wetenschappelijke vraag die al volwassen genoeg is om veel ambitieuzere beslissingen te kunnen nemen om het te verzachten. Ik ga niet ontkennen dat er wetenschappers zijn – sommigen van hen prestigieus – die het bewijs blijven ontkennen dat vele anderen waarnemen.

Misschien is het de moeite waard om hier te herinneren aan de rol die sommige wetenschappers - ook prestigieus - speelden in de jaren 70 bij het zaaien van twijfels over de impact van tabak op de gezondheid, of in de jaren 80 over de gassen die de ozonlaag beïnvloedden. Verschillende studies hebben aangetoond dat veel vroegtijdige sterfgevallen en enorme gezondheids- en arbeidskosten zouden zijn bespaard als de beperkende maatregelen tegen roken die we nu allemaal als redelijk beschouwen, waren genomen (in dit opzicht zijn er meerdere gegevens in dit rapport van de Amerikaanse overheid). U.S. Department of Health Human Services (2014). De gevolgen voor de gezondheid van roken - 50 jaar vooruitgang: een rapport van de Surgeon General).

Terugkomend op de tekst van paus Franciscus, in dezelfde geest als Laudato si, benadrukt hij het belang van het verbinden van milieu- en sociale problemen. Het zijn de armen van de wereld die het meest worden getroffen door klimaatverandering, en het zijn de rijkste mensen ter wereld die er in de eerste plaats verantwoordelijk voor zijn. Of misschien is het beter om te zeggen dat we dat zijn, omdat ontwikkelde landen de belangrijkste historische uitstoters zijn geweest, en het is de moeite waard eraan te denken dat CO2 al tientallen jaren in de atmosfeer verblijft.

Ook wij moeten de eersten zijn die ambitieuzere maatregelen nemen om de gevolgen van de opwarming van de aarde te beteugelen en gevolgen te vermijden die catastrofaal kunnen zijn voor de bewoonbaarheid van de planeet. Ook in lijn met de encycliek benadrukt de nieuwe tekst van Franciscus het gebrek aan effectieve beslissingen om de klimaatverandering te verminderen aan onze neiging om alles toe te vertrouwen aan technologische ontwikkeling, met een hooghartige houding, alsof de planeet een opslagplaats is van hulpbronnen die van ons zijn, alsof we geen relatie hebben met andere wezens.

De paus vergeet niet de demografische kwestie te noemen, die over het algemeen controversieel is, zowel voor als tegenstanders van milieukwesties: "Met de pretentie van het vereenvoudigen van de realiteit, is er geen gebrek aan degenen die de armen de schuld geven omdat ze veel kinderen hebben en zelfs proberen het op te lossen door vrouwen in minder ontwikkelde landen te verminken. Zoals altijd lijkt het erop dat de armen de schuld hebben."

Het is natuurlijk niet de verantwoordelijkheid van deze landen, maar van de landen met consumptiecijfers die onmogelijk te veralgemenen zouden zijn. Het is noodzakelijk om onze manier van leven te veranderen, in de richting van eenvoudigere, minder consumentistische stijlen, met behoud van redelijke levensomstandigheden. De paus herinnert aan de enorme diversiteit in broeikasgasemissies, niet alleen onder de armste en meest geïndustrialiseerde landen, maar ook onder hen, met staten met de helft van de uitstoot per hoofd van de bevolking (Europa) dan andere met dezelfde of slechtere menselijke ontwikkelingsindex (Rusland of de Verenigde Staten).

Lessen uit de pandemie

De Covid-19-crisis heeft ons geleerd dat we mondiale uitdagingen het hoofd kunnen bieden, maar dat internationale samenwerking nodig is om maatregelen te nemen met een wereldwijde impact. Klimaattoppen kunnen nu ook een belangrijk instrument zijn om de uitstoot aanzienlijk te verminderen, ook al waren de overeenkomsten tot nu toe weinig ambitieus en vaak niet-bindend.

De pandemie heeft ons ook laten zien dat we afhankelijk zijn van gezonde ecosystemen, dat we niet alleen zijn op deze planeet en dat andere wezens 'metgezellen op de weg' moeten zijn in plaats van 'onze slachtoffers te worden'. We moeten onszelf ervan overtuigen dat het zorgen voor ons eigen huis de meest voor de hand liggende keuze is: we hebben geen keuze en er zijn veel mensen en niet-menselijke wezens die ervan afhankelijk zijn.

Dankzegging en zorg voor de schepping als geschenk

Bovendien moeten we als gelovigen de Schepping die we als geschenk ontvangen bewonderen en dankbaar zijn, om er op een verantwoorde manier voor te zorgen en door te geven aan toekomstige generaties, en zelfs de schade te herstellen die we er al mee hebben aangericht.

De Kerk kan en wil niet de andere kant opkijken als het gaat om een kwestie van planetaire impact. Samen met andere grote religieuze tradities, die de paus ook in deze tekst oproept, herinnert hij ons eraan dat zorg voor het milieu zorg is voor de mensen die erin leven, omdat alles met elkaar verbonden is. "Aan de katholieke gelovigen wil ik u herinneren aan de motivaties die voortkomen uit uw eigen geloof. Ik moedig broeders en zusters van andere religies aan om hetzelfde te doen, omdat we weten dat authentiek geloof niet alleen het menselijk hart versterkt, maar ook het hele leven transformeert, de eigen doelen transfigureert, iemands relatie met anderen verlicht en de banden met de hele schepping.

En voor degenen die nog steeds sceptisch of onwetend zijn, herinnert de paus hen eraan dat het geen zin heeft om beslissingen te blijven uitstellen.

Net als de profeten van het Oude Testament klopt paus Franciscus op de deur van ons geweten om uit die posities te komen die misschien onverschilligheid of egoïsme verbergen om niet te veranderen: "Laten we voor eens en voor altijd een einde maken aan de onverantwoordelijke spot die deze kwestie presenteert als iets dat alleen ecologisch, 'groen', romantisch, vaak belachelijk wordt gemaakt door economische belangen. Laten we eindelijk accepteren dat het een menselijk en sociaal probleem is in een breed scala van betekenissen."

Het is niet de eerste keer dat een hedendaagse paus deze profetische functie uitoefent. De heilige Paulus VI deed dat al met Humanae Vitae, en de familiale gevolgen van het niet luisteren naar zijn boodschap zijn nu helaas duidelijk; De heilige Johannes Paulus II deed dit en hekelde de invasie van Irak die eindigde met de ineenstorting van een land waar moslims en christenen in redelijke vrede samenleefden, die nu praktisch verdwenen zijn en – vrijwillig of gedwongen – naar andere landen emigreerden.

Nu doet paus Franciscus dat met een thema dat voor sommigen misschien ver van het geloof lijkt, maar dat centraal staat, voor zover hij ons aanmoedigt om voor onze broeders en zusters te zorgen, maar ook om de schepping te bewaken, volgens het oorspronkelijke mandaat van Genesis (2,15), terwijl hij de schoonheid ervan bewondert. want als "de wereld zingt van een oneindige Liefde, hoe kunnen wij er dan niet voor zorgen?"