INHOUD

   INHOUDSOVERZICHT     

HET ORTHODOXE HEILIG KRUIS

 

“Mij moge God er voor bewaren op iets anders te roemen

dan op het kruis van onze Heer Jezus Christus”

(Paulus aan de Galaten 6,14)

 

Op ons altaar ligt een relatief breed maar plat koperen kruis van zo’n  20 cm . lengte. Het is een orthodox kruis, met een verticale en horizontale balk uiteraard, zoals een gewoon kruisbeeld, maar met bovenaan een korte balk die het opschrift boven Jezus’ kruis moet verbeelden en met onderaan de ‘schuine’ voetsteun. Daarmee onderscheidt het zich wel wat van de gewone kruisafbeeldingen in de katholieke kerk. We hebben het op de voorpagina van dit nummer afgedrukt. Treffend op dat koperen kruis zijn enkele afbeeldingen en teksten.

 

De afbeeldingen

De ingeprente afbeeldingen zijn – afgezien van het gekruisigde, heilige lichaam van Onze Heer - bovenaan het mandylion: het zogenaamde ‘niet door mensenhanden gemaakte’ doek waarop het gelaat van de Heiland staat afgebeeld. In het Westen kennen wij hoofdzakelijk de legende van de zweetdoek van Veronica  maar in het Oosten heeft men de legende van koning Abgar van Edessa, die aan Jezus zou gevraagd hebben om Hem te komen bezoeken, maar Jezus zou een van zijn volgelingen opgedragen hebben koning Abgar een afbeelding van zijn gelaat te bezorgen. Sommige syndonisten vinden in deze legende trouwens een aanwijzing dat de lijkwade (van Turijn) waarin Jezus zou begraven zijn daarna een omweg langs Edessa zou gemaakt hebben. We kunnen het in een later nummer daarover meer uitgebreid hebben. Het mandylion is in ieder geval ook een vaak geschilderde icoon.

De kleine bovenste dwarsbalk is dus eigenlijk een vergroting van de plank boven Jezus’ hoofd met het opschrift in drie talen ‘Jezus, de Nazarener, koning der Joden’ (in het Latijn: Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, vandaar de beginletters INRI). Op die plank staan twee zwevende engelen afgebeeld, die de Gekruisigde eerbiedig aanbidden. Deze engelen (Gabriël en Michaël) staan ook op veel kruisiconen en iconen van de verrijzenis (Anastasis) afgebeeld met in hun handen een doek waarin zich de passiesymbolen zoals de doornen, de nagels, de speer en de spons bevinden. Tussen de twee engelen staat een tekst die we verder nog aangeven.

In het midden van dit koperen kruis staat nog eens het kruis met de Gekruisigde Christus afgebeeld. Zijn hoofd draagt de gekende aureool, met in de kruisvorm de letters Ho Oon: Hij die is, de Naam waarmee Jahwe zich kenbaar maakte aan Mozes vanuit de brandende braamstruik; daarmee wordt hier de goddelijkheid van Christus uitgedrukt. Boven de aureool staan de vier Griekse letters IS XS als afkorting van Jezus’ Naam: IesouS CHristoS. Er is geen twijfel meer mogelijk, het gaat om Jezus Christus, Zoon van de levende God.

Naast Jezus’ rechterhand staat een kleine bol, vermoedelijk de zon; aan zijn linkerhand de maan. Koning van hemel en aarde. Een mooie Nieuwtestamentische hymne zingt het uit:

“Want in Hem heeft God willen wonen in heel zijn volheid,

om door Hem het heelal met zich te verzoenen.

en vrede te stichten door het bloed aan het kruis vergoten,

om alles in de hemelen en op de aarde te verzoenen,

door Hem alleen.” (Kolossenzen.1,19-20)

Naast het lichaam van Jezus en de verticale balk staat aan zijn rechterzijde de lans afgebeeld waarmee zijn rechterzijde werd doorboord en aan zijn linkerkant, op de lange rietstok, de spons waarmee Hem zure wijn werd aangereikt.

Onder het kruis staat een grot afgebeeld met een doodshoofd: de traditionele voorstelling dat Jezus gekruisigd is op de rots, waaronder onze stamvader Adam begraven werd. Het is de symbolische weergave van wat Paulus schrijft in zijn belangrijke brief aan de christenen van Rome:

“De fout van één mens bracht allen de dood,

maar allen schonk Gods genade rijke vergoeding

door de grote gave van zijn genade:

de ene mens Jezus Christus” (Rom.5,15)

 

De woorden

In de teksten wordt het kruis bezongen als het grote wapen van Christus waarmee Hij het kwaad overwon en waarmee Hij voor de mensheid de deur naar het heil weer opende.  De Slavische tekst op het kruis luidt in het Nederlands:

 “Heilig Kruis, Beschermer van de hele wereld.

 Heilig Kruis, teken van de macht van de Hemelse Koning

 Heilig Kruis, sterkte voor de gelovigen,

 Heilig Kruis, u wordt de lof van de engelen toegezongen,

 Heilig Kruis, gij overwint de Kwade.

 Heilige Koning, Jezus Christus, Zoon van God.”

Links en rechts worden zon en maan ook in het Slavisch aangeduid, en onder de uitgestrekte armen van Jezus staat deze mooie belijdenis:

 Voor uw Kruis, Koning, knielen wij neer,

 ootmoedig verheerlijken wij uw Verrijzenis.

Naast het voetbankje staan aan beide zijden telkens nog twee Slavische letters waarvan we op dit ogenblik de betekenis nog niet kennen.

 

Het is voor de celebrerende priester een uitnodiging om Christus’ levensoffer meer bewust te gedenken. Voor ons allen mag deze overweging een uitnodiging zijn tot meer bewuste  eerbied wanneer wij het kruisteken maken of wanneer we het kruisbeeld begroeten in onze woon- of werkkamer.

 

Wij aanbidden U, Christus, en wij loven U

omdat Gij door uw heilig Kruis

de wereld verlost hebt.

 

   INHOUDSOVERZICHT           NAAR TOP